Theo phong tục truyền thống của người Việt Nam, trên bàn thờ của mọi gia đình đều bày mâm ngũ quả cúng ông bà tổ tiên, cầu mong một năm may mắn, bình an trong dịp Tết đến xuân về.
Cùng là mâm ngũ nhưng trong văn hóa ở mỗi miền Bắc, Trung, Nam lại có những loại quả và cách bài trí khác nhau. Mỗi loại quả đều có ý nghĩa riêng. Chính vì vậy, chúng ta cần tìm hiểu để nắm rõ để gửi gắm ước nguyện của gia chủ.
Ý nghĩa của mâm ngũ quả
Mâm ngũ quả là mâm quả gồm 5 loại quả với 5 màu sắc nhau khác tượng trưng cho mong ước được ngũ phúc: giàu có, sang trọng, sống lâu, khỏe mạnh, bình yên.
Tùy theo từng vùng miền với các loại trái cây và nét văn hóa đặc trưng riêng mà người ta chọn các loại quả khác nhau để bày mâm ngũ quả.
Cùng tìm hiểu ý nghĩa một số loại trái cây trong mâm ngũ quả ngày Tết để có thể lựa chọn được những loại quả thể đúng ước nguyện của mỗi gia đình.
Ý nghĩa các loại quả
Mâm ngũ quả miền Bắc
Người miền Bắc bày mâm ngũ quả theo thuyết ngũ hành trong văn hóa phương Đông: kim, mộc, thủy, hỏa, thổ nên mâm ngũ quả phải phối theo 5 màu tương ứng: trắng, xanh, đen, đỏ, vàng.
Không quan trọng nhiều hay ít, các gia đình thường sắm đủ các loại quả thuận theo ý nghĩa và sắp xếp, bài trí chúng xen kẻ với nhau để đẹp mắt là được.
Thông thường, mâm ngũ quả ở miền Bắc có 5 loại quả gồm: chuối, bưởi, đào, quýt, hồng.
Hiện nay, các loại trái cây khá đa dạng và người ta cũng không quá cứng nhắc “ngũ quả” nữa nên mâm ngũ quả ngày càng phong phú hơn và có thể tăng lên thành bát, cửu, thập quả… Nhưng dù bày biện bao nhiêu loại quả thì người ta vẫn gọi đó là mâm ngũ quả.
Cách bài trí mâm ngủ quả truyền thống là nải chuối tiêu xanh ở dưới cùng đỡ lấy toàn bộ các loại quả khác. Chính giữa là quả bưởi, xung quanh là những loại quả khác được bày xen kẽ.
Mâm ngũ quả miền Trung
Miền Trung là vùng có khí hậu khắc nghiệt nhất cả nước thường xuyên phải gánh chịu bão lũ, hạn hán, cộng với việc đất đai cằn cỗi nên ít cây trái. Chính vì vậy, người dân miền Trung không quá câu nệ hình thức, ý nghĩa mâm ngũ quả bày trong ngày Tết, thường là có gì cũng nấy miễn là tươi ngon để thành tâm dâng kính tổ tiên.
Các loại quả thường có trong mâm ngũ quả miền Trung là: thanh long, chuối, dứa, dừa, mãng cầu, cam, dưa hấu,…
Mâm ngũ quả miền Nam
Các loại hoa quả trong miền Nam khá phong phú, người dân nơi đây thường chọn 5 loại quả: mãng cầu, sung, dừa, đu đủ, xoài để bày mâm ngũ quả với mong muốn “Cầu sung vừa đủ sài“. Ngoài ra, mâm ngũ quả có có thêm chân đế là 3 quả dứa (trái thơm) thể hiện sự vững vàng, mong muốn con cháu đầy nhà. Đặc biệt, trên bàn thờ ở các gia đình thường bày thêm cặp dưa hấu xanh vỏ, đỏ lòng tượng trưng cho lòng trung nghĩa và trinh tiết của người phương Nam.
Ở miền Nam, người dân thường kiêng kị bày một số loại quả vì theo cách phát âm tên gọi mang ý nghĩa không tốt như:
- Chuối: phát âm giống chúi thể hiện sự nguy khó, làm ăn không phất lên được.
- Lê, táo: Lê lết, làm ăn dễ đổ bể, dễ thất bại.
- Cam, quýt: “quýt làm cam chịu”.
Dù cho mâm ngũ quả ngày Tết ở mỗi vùng miền được bài trí khác nhau nhưng đều là nét văn hóa đặc trưng của người Việt, đều thể hiện sự thành kính hướng về tổ tiên và mong muốn có một năm mới an khang, hạnh phúc, may mắn và bình an.
Dưới đây là cách chọn một số loại hoa quả tươi ngon bày mâm ngũ quả.
